Sensor reiniging

“Vlekjes” op de foto. Oorzaak en Oplossing.

Op de bespreekavond van 21 oktober werd een vraag gesteld over vlekjes/stipjes op de foto. Deze zijn vooral te zien in lichte delen van de foto, bijv. in de blauwe lucht. Waar worden ze door veroorzaakt, en wat kun je er aan doen?

Oorzaak 1: je lens is vuil.

Er zitten vuil of bijv. een waterdruppel op. De oplossing is vrij eenvoudig. Maak de lens schoon/droog. Gebruik hiervoor in eerste instantie een blaasbalg (bij vuil). Lukt het op die manier niet om het vuil er af te krijgen gebruik dan een zachte doek (bijv. een brillenpoetsdoekje of een ouderwetse luier). Wees voorzichtig met zand op de lens, want voor je het weet heb je er een lelijke kras op. Dep druppels op de lens voorzichtig met een brillen- of microvezeldoekje.
Pas ook op met op de lens ademen. Als er speekseldruppeltjes op de lens komen kunnen de enzymen in het speeksel de coating van de lens aantasten. Zelf gebruik ik eventueel de spray van de opticien waar ik mijn bril mee schoonmaak.

Oorzaak 2: stof op de sensor.

Stof op de sensor is een wat lastiger probleem. Dit ontstaat vooral tijdens het wisselen van lenzen. Zelf neem ik meestal maar één lens mee als ik op pad ga. Dat dwingt je vaak ook om op een andere manier te gaan kijken. In principe wissel ik mijn lens altijd thuis in een zo stofvrij mogelijke ruimte. Als je vaak van lens wisselt is het echter onvermijdelijk dat je een keer stof op je sensor krijgt.
Bij zoomlenzen kan er door de zuigwerking  (als de lens een en weer beweegt) ook stof op de sensor komen. Maar dit gebeurt toch minder vaak dan bij lens wisselen.
Stof op de sensor herken je aan “spotjes” op je foto’s die altijd op dezelfde plek zitten. Omdat ze op dezelfde plek zitten kun je ze met bijv. Lightroom eenvoudig verwijderen. Je verwijdert ze op de eerste foto en vervolgens selecteer je deze foto en alle volgende foto’s en klik je rechtsonder op synchroniseren. In alle volgende foto’s worden nu de vlekjes verwijderd. Als het om enkele vlekjes gaat dan werkt deze procedure goed, Maar worden het er teveel dan is het beter om je sensor even schoon te laten maken. Ook is het zo dat hoe langer de stofjes op de sensor zitten des te moeilijker het wordt om ze te verwijderen. Doordat de sensor warm wordt bakken ze als het ware vast. Loszittende stofjes kun je makkelijk verwijderen met een blaasbalgje (pas op dat je de sensor niet aanraakt). Voor hardnekkige stofjes is dit niet voldoende.
Een sensor reinigen kun je eenvoudig zelf doen, maar als je dat niet aandurft dan kun je dit door een goede fotozaak laten doen.

Hoe kun je controleren of er stof op je sensor zit?
  1. Neem een vel wit papier (een mooie blauwe lucht werkt ook prima).
  2. Zet je camera in de diafragma voorkeuze stand en kies het kleinst mogelijke diafragma (groot getal).
  3. Maak een foto van het papier (of de blauwe lucht).
  4. Geef de foto weer op het beeldscherm van de camera en zoom in. Doorloop het hele beeld om te zien of er vlekjes te zien zijn.
    Controle op een groot beeldscherm van tablet, laptop of PC gaat makkelijker.
  5. Zie je niets: goed bezig; houden zo. Zie je veel vlekjes: reinig de sensor of laat dit doen.
Het reinigen van de sensor zoals ik het doe.

Ik laat hier zien hoe ik het doe met mijn Sony A7IV (systeemcamera). Ook van andere camera’s kun je de sensor zelf reinigen, maar dat kan mogelijk net iets anders in zijn werk gaan. Bij spiegelreflexcamera’s moet bijv. de spiegel worden opgeklapt om bij de sensor te kunnen komen. Raadpleeg de handleiding van je camera. Vertrouw je het niet, Laat het doen!
Ik gebruik hierbij een speciale reinigingsvloeistof en platte spateltjes ter grootte van de sensor (in mijn geval fullframe = 24 mm breed). Deze zijn via een fotozaak of een webwinkel te bestellen.

  1. Maak met een blaasbalgje en een schone microvezeldoek de buitenkant van de camera (vooral de aansluiting tussen camera en lens) stofvrij. Gebruik hier bij een blaasbalgje met filter om te voorkomen dat er zich stof verzamelt IN het blaasbalgje.
  2. Zet de camera aan en schakel in het menu Sensorreiniging in. Let op! Zet de camera NIET uit.
  3. Draai de lens van de camera met de camera verticaal of naar onderen gericht, zodat er geen stofdeeltjes uit de lucht in het camerahuis kunnen vallen.
  4. Reinig met een microvezeldoekje de rand van de bajonetaansluiting van het camerahuis.
  5. Blaas met een blaasbalgje met filter een aantal malen krachtig rond de bajonetaansluiting en op de sensor. Houdt hierbij het camerahuis naar beneden gericht en let op dat je de sensor niet aanraakt.
  6. Neem de te plaatsen lens en reinig ook hierbij de rand van de bajonetaansluiting met een microvezeldoekje en gebruik de blaasbalg om de achterste lens schoon te blazen.
  7. Plaats de lens op de camera en zet de camera uit. Vaak is het reinigen met een blaasbalgje voldoende. Controleer nu of de sensor schoon is door opnieuw een testfoto te maken zoal hierboven beschreven. Als dit het geval is ben je klaar en kun je weer vlekvrije foto’s maken. Zo niet, dan moet de procedure worden uitgebreid met het reinigen met een spatel met reinigingsvloeistof.
  8. Zet de camera weer aan en schakel in het menu Sensorreiniging in. Let op! Zet de camera NIET uit.
  9. Draai de lens van de camera met de camera verticaal of naar onderen gericht, zodat er geen stofdeeltjes uit de lucht in het camerahuis kunnen vallen.
  10. Blaas met een blaasbalgje met filter een aantal malen krachtig op de sensor. Houdt hierbij het camerahuis naar beneden gericht en let op dat je de sensor niet aanraakt.
  11. Verwijder het dopje van de druppelflacon met reinigingsvloeistof.
  12. Neem een spatel uit de verpakking. Doe dit voorzichtig zodat de spatel nergens tegenaan komt, en druppel nu 1 á 2 druppels reinigingsvloeistof op de spatel. Laat de vloeistof even intrekken.
  13. Plaats de spatel aan de linkerkant onder een hoek van circa 45 graden op de sensor en beweeg de spatel onder lichte druk van links naar rechts over de sensor. Rechts aangekomen kantel de spatel in een hoek van circa 45 graden de andere kant op en veeg onder lichte druk van rechts naar links. Til de spatel van de sensor en verwijder de spatel uit het camerahuis zonder de sensor nog weer aan te raken met de spatel. Gebruik de vuile spatel nooit 2x.
  14. Bevestig de lens weer op de camera en maak opnieuw een testfoto. Als het goed is dan is je sensor nu weer stofvrij.
  15. Soms kan het gebeuren dat het vuil op de lens erg hardnekkig is. Je zou dan nog een poging kunnen wagen. Lukt het dan nog niet dan is mijn advies om de sensor schoon te laten maken door een gespecialiseerd bedrijf (kosten circa €60). Dus niet bij de gewone fotozaak, want die doen hetzelfde als wat jij net gedaan hebt. 

Voor wie het aandurft wens ik succes. Mocht je de eerste keer hulp nodig hebben dan ben ik bereid daarmee te helpen.

Ton Sassen.